Umowa kredytu z WIBOR-em jest nieważna – tak uznał Sąd Okręgowy w Suwałkach w wyroku z dnia 22 stycznia 2025 r. (sygnatura I C 332/24). Podstawowy zarzut wobec banku dotyczy ograniczonego dostępu kredytobiorców do danych źródłowych, w oparciu o które ustalany jest wskaźnik WIBOR, a także nienależytego informowania kredytobiorców o ryzyku zmiennego oprocentowania. Sprawę omawialiśmy również na łamach 35. wydania Compliance Insights, który ukazał się na naszym LinkedInie.
Nieważna umowa kredytu z WIBOR – jakiej sprawy dotyczył wyrok sądu?
Klienci jednego z banków złożyli pozew przeciwko bankowi, w którym domagali się m.in. ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z zawartej przez nich umowy kredytu z 2015 roku jako nieważnego. Argumentowali to tym, że postanowienia umowy kredytowej w zakresie klauzuli zmiennego oprocentowania (ustalanej na podstawie WIBOR) naruszają zasady współżycia społecznego, a także zawierają niedozwolone klauzule abuzywne. Bank domagał się oddalenia powództwa, wskazując, że postanowienia te nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami, zasadami współżycia społecznego i nie naruszają interesów powodów, jako że w sposób precyzyjny wskazują na zasady ustalania oprocentowania i jego zmiany, nie pozostawiając żadnej dowolności. Bank podkreślił też, że kredytobiorcy zostali należycie poinformowani w zakresie ryzyka stopy procentowej i ekonomicznych konsekwencjach zawarcia umowy kredytu ze zmiennym oprocentowaniem.
Wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach w sprawie umowy kredytowej na podstawie WIBOR
Sąd Okręgowy w Suwałkach nie przychylił się do argumentacji banku. Sąd ten ustalił m.in. nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu opartego o WIBOR wobec nieważności tej umowy. Sąd zasądził od pozwanego banku na rzecz kredytobiorców żądaną przez nich kwotę wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz zwrot kosztów procesu. Podstawowe zarzuty wobec banku dotyczą naruszenia obowiązków informacyjnych oraz jednostronnego kształtowania treści umowy przez bank.
Motywy rozstrzygnięcia w uzasadnieniu wyroku
Według Sądu Okręgowego w Suwałkach bank nie zapewnił kredytobiorcom kluczowych i rzetelnych informacji, które miałyby znaczenie dla podejmowanej przez nich decyzji o zawarciu umowy, a także sposobie ustalania wskaźnika WIBOR. W ocenie Sądu ani w umowie, ani w żadnym innym dokumencie związanym z jej zawarciem (np. na etapie przedkontraktowym) nie poinformowano powodów, czym jest stawka referencyjna WIBOR 3M, kto tę stawkę ustala i w oparciu o jakie zasady oraz gdzie mogą znaleźć informacje dotyczące powyższych kwestii.
Sąd podkreślił, że obowiązkiem banku było zwrócenie uwagi klientom na fakt, że wskaźnik WIBOR mający decydujące znaczenie dla wysokości stopy zmiennego oprocentowania tworzony jest przez podmiot prywatny, niepodlegający nadzorowi instytucji państwowej. Swoim działaniem bank uniemożliwił kredytobiorcom dokonanie pełnej oceny uczciwości zaproponowanego produktu finansowego.
Sąd zważył, iż sporne między stronami postanowienia umowy kredytu w zakresie zmiennego oprocentowania:
- stanowią świadczenie główne (jako cena płacona przez kredytobiorcę za korzystanie z oddanych mu do dyspozycji środków finansowych banku oraz wynagrodzenie banku za udostępnienie kredytobiorcy tych środków);
- nie były indywidualnie uzgodnione między stronami;
- kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
Zdaniem Sądu, po stronie banku istniał obowiązek poinformowania kredytobiorców co najmniej o źródłach, z których mogliby oni uzyskać informacje dotyczące się wskaźnika referencyjnego WIBOR. Obowiązek ten nie został jednak spełniony. Niedochowanie obowiązków informacyjnych jest sprzeczne z dobrą wiarą i powoduje nierównowagę kontraktową ze szkodą dla powodów, co uzasadnia uznanie spornego warunku umownego w postaci klauzuli zmiennego oprocentowania za nieuczciwy.
Wyeliminowanie kwestionowanych postanowień umowy kredytu (m.in. dotyczących wynagrodzenia pozwanego za jego udzielenie), jako abuzywnych, prowadzi zaś do wniosku, że sporna umowa kredytu nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, gdyż jest pozbawiona swych koniecznych, ustawowo wymaganych, składników. W konsekwencji umowa ta, bez abuzywnej klauzuli oprocentowania zmiennego, jest nieważna.
Wyrok sądu ws. kredytu WIBOR – czy czeka nas przełom w praktyce?
Omawiany wyrok jest nieprawomocny i w środowisku prawniczym jest odbierany jako mocno kontrowersyjny. Niemal pewne jest, że bank złoży w tej sprawie apelację, ponieważ konsekwencje z niego wynikające dla banku mogą być bardzo poważne. I choć oczywiste jest, że sprawa każdej umowy kredytu wymaga odrębnej analizy, również pod kątem ew. naruszeń i występowania klauzul abuzywnych, to wyrok ten może być przełomem dla kredytobiorców. Co prawda, nie przesądza on o samej możliwości korzystania ze wskaźnika WIBOR, jednak wprowadza bardzo rygorystyczne zasady w zakresie informowania kredytobiorców o ryzyku związanym ze zmienną stopą oprocentowania. Podana w wyroku argumentacja może stanowić podstawę do kwestionowania wielu umów kredytowych opartych na wskaźniku WIBOR, co z pewnością nie leży w interesie banków i instytucji finansowych. Z uwagą śledzimy dalsze losy tej sprawy.