Gabriela Kocurek i Marta Nagajska dla prawo.pl: „Nowe prawo utrudni korzystanie z sankcji kredytu darmowego”
Projektowane przepisy dotyczące sankcji kredytu darmowego znacząco ograniczają możliwości konsumentów do skorzystania z pełnego zakresu uprawnień, jednocześnie zmuszając zarówno kredytobiorców, jak i kredytodawców do angażowania się w spory sądowe. Proponowane rozwiązania budzą wątpliwości ze względu na liczne niejasności i nieostre pojęcia. O kontrowersyjnych zmianach piszą na łamach portalu prawo.pl senior associate Gabriela Kocurek i associate Marta Nagajska. Zapraszamy do lektury!
Czym jest sankcja kredytu darmowego i jak działa obecnie?
Sankcja kredytu darmowego (SKD) to mechanizm ochrony konsumenta przewidziany w obowiązującej ustawie o kredycie konsumenckim. Gdy kredytodawca naruszy określone przepisy chroniące konsumenta – np. nie zachowa formy pisemnej umowy, pominie obowiązkowe elementy umowy lub naruszy przepisy o maksymalnych kosztach kredytu – konsument może złożyć pisemne oświadczenie i zwrócić jedynie kapitał kredytu, bez odsetek i innych kosztów. Obecna regulacja jest prosta i dostępna dla przeciętnego konsumenta, który nie potrzebuje pomocy prawnika, aby z niej skorzystać. Wystarczy wykazać, że doszło do naruszenia przewidzianego w ustawie, niezależnie od tego, czy miało ono rzeczywisty wpływ na sytuację konsumenta. Ten „automatyzm” sankcji jest głównym źródłem krytyki ze strony branży pożyczkowej, która wskazuje na niewspółmierność SKD – nawet nieistotne uchybienie może pozbawić kredytodawcę całego przychodu.
Co zmienia projekt nowej ustawy?
Projekt nowej ustawy o kredycie konsumenckim, opracowany przez UOKiK w celu wdrożenia dyrektywy CCD II, wprowadza podział sankcji na trzy kategorie zamiast jednej uniwersalnej. Pierwsza to klasyczna SKD (zwolnienie z odsetek i kosztów kredytu), przewidziana za najpoważniejsze naruszenia. Druga, łagodniejsza sankcja, polega na zwolnieniu konsumenta z obowiązku zapłaty jedynie połowy odsetek i pozostałych kosztów – dotyczy mniej istotnych uchybień, które obecnie objęte są pełną SKD. Co więcej, ta sankcja może być miarkowana przez sąd, który uwzględni okoliczności naruszenia oraz słuszne interesy stron. Trzecia, najcięższa sankcja, zwalnia konsumenta ze zwrotu nie tylko odsetek i kosztów, ale także samego kapitału kredytu – ma zastosowanie w przypadku zawarcia umowy bez wniosku lub zgody konsumenta.
Problemy z projektowaną regulacją
Ekspertki KWKR zwracają uwagę na liczne wątpliwości dotyczące nowych przepisów. Projekt posługuje się nieostrymi pojęciami, które stwarzają pole do nadużyć i interpretacji. Przykładowo, przepisy dotyczące oceny zdolności kredytowej mają być realizowane „w interesie konsumenta” i uwzględniać „w odpowiedni sposób” istotne czynniki – pojęcia te nie dają się jednoznacznie zdefiniować. Podobnie niejasny jest wymóg „niezwłocznego” doręczenia umowy konsumentowi. Takie sformułowania powodują, że zarówno konsumenci, jak i kredytodawcy znajdą się w trudniejszej sytuacji – konsumenci będą musieli stosować pogłębioną argumentację i częściej korzystać z pomocy prawników, a kredytodawcy poniosą wyższe koszty obsługi prawnej procesów pożyczkowych.
Konsekwencje dla konsumentów i kredytodawców
Zaproponowane zmiany, mimo pozornego wyjścia naprzeciw postulatom branży pożyczkowej dotyczącym proporcjonalności sankcji, w praktyce mogą okazać się niekorzystne dla obu stron. Konsumenci tracą dostęp do prostej i jednoznacznej ochrony – zamiast automatycznej sankcji często będą musieli angażować się w spory sądowe i stosować skomplikowaną argumentację. Z kolei kredytodawcy, choć zyskują możliwość miarkowania niektórych sankcji, stają przed rozszerzonym katalogiem naruszeń i ryzykiem nadużyć wynikających z nieostro sformułowanych przepisów. Projektowana regulacja, zamiast zwiększyć ochronę konsumentów lub uwzględnić postulaty branży, prowadzi do „rozmycia” dotychczas klarownej instytucji prawnej i zwiększenia kosztów oraz konfliktów dla wszystkich zainteresowanych stron.
Jak obecnie działa sankcja kredytu darmowego i jakie są jej główne zalety dla konsumentów? Jakie zmiany w sankcji kredytu darmowego przewiduje projekt nowej ustawy o kredycie konsumenckim? Dlaczego projektowane przepisy budzą kontrowersje zarówno wśród konsumentów, jak i kredytodawców?
Na te i wiele innych pytań w swoim tekście, który ukazał się w portalu prawo.pl, odpowiadają Gabriela Kocurek i Marta Nagajska.
