Wracamy do tematu związanego z umocowaniem członków organów spółek. Poprzednio skupiliśmy się na sposobie obliczania czasu kadencji i przyczynach wygaśnięcia mandatu. W tym wpisie przedstawimy skutki działań podjętych przez członków organów, których umocowanie wygasło.
Konsekwencje działania zarządu po wygaśnięciu mandatów
W przypadku wieloletnich kadencji zdarza się, że ich upływ zostaje przeoczony. Odbycie zwyczajnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie za ostatni rok kadencji powoduje wówczas, że mandat wygasa, a mimo tego członkowie organu często nieświadomie działają dalej bez materialnoprawnego umocowania. Czy oznacza to, że czynności przez nich dokonywane są nieważne?
Zagadnienie skuteczności czynności prawnych dokonanych w imieniu osoby prawnej przez osobę nieposiadającą było różnie rozstrzygane historyczne. Od podjęcia uchwały 7 sędziów SN z dnia 14 września 2007 r. zaczął dominować pogląd o tzw. bezskuteczności zawieszonej takiej czynności – czyli uzależnieniu jej skuteczności od potwierdzenia przez właściwie umocowany organ. Kontynuacją tego stanowiska była nowelizacja art. 39 k.c. ,która weszła w życie z dniem 1 marca 2019 r. Zgodnie z jej brzmieniem, jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta (§ 1). Natomiast jednostronna czynność prawna dokonana przez działającego jako organ osoby prawnej bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże, gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w imieniu osoby prawnej, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania (§ 4).
Co jednak istotne, osoby trzecie działające w dobrej wierze przy czynnościach względem spółki są chronione domniemaniem prawdziwości danych wpisanych do Rejestru zgodnie z art. 17 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Jeżeli więc członek organu po wygaśnięciu jego mandatu nie został wykreślony z KRS, to kontrahent spółki jest chroniony przed negatywnymi skutkami bezskuteczności czynności, jeśli nie miał wiedzy, że członek organu działał bez umocowania.
Sąd Najwyższy wskazał, że taka czynność nie jest obarczona nieważnością, na którą może powoływać się każdy, kto ma w tym interes prawny (…) W tym zakresie osobę trzecią wiąże domniemanie z art. 17 ust. 1 KRS-u i wbrew wpisowi nie może ona wykazywać, że wpis do rejestru nie był prawdziwy.
Wygaśnięcie mandatu – skutki dla członków organów
Domniemanie prawdziwości danych w KRS nie chroni natomiast samego członka organu, który działał bez umocowania. Zgodnie z art. 39 § 3 k.c.: w braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę jako organ osoby prawnej, zobowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o braku umocowania. Członek organu może być więc pociągnięty przez spółkę do odpowiedzialności za czynności, których dokonał w imieniu spółki po wygaśnięciu mandatu.
Czynności naprawcze
Jakie kroki należy podjąć w sytuacji, gdy członek organu działał bez ważnego mandatu? Przede wszystkim uprawniony podmiot (czyli zazwyczaj Rada Nadzorcza lub wspólnicy) powinien niezwłocznie powołać członków organu. W uchwale warto wskazać dokładny termin zakończenia kadencji, by uniknąć wątpliwości w przyszłości. Skutecznie powołany organ może wówczas potwierdzić w imieniu spółki ważność zawartych umów. Uchwała taka powinna być przekazana do wiadomości kontrahentów, z którymi zawierano umowy.
Czy uchwała o powołaniu na kolejną kadencję powinna być zgłaszana do sądu rejestrowego?
Zgodnie z art. 168 k.s.h. wszelkie zmiany danych wymienionych w art. 166 § 1 i § 2 k.s.h., w tym również informacji dotyczących zarządu, powinny zostać zgłoszone sądowi rejestrowemu w celu wpisania do rejestru lub ujawnienia w aktach rejestrowych. Wygaśnięcie mandatu z mocy prawa jest taką zmianą. Nawet jeżeli na kolejną kadencję zostają powołane te same osoby, dokumenty będące podstawą powołania wraz ze zgodą na pełnienie funkcji i danymi powołanego powinny zostać zgłoszone do Sądu Rejestrowego w drodze wniosku o ich ujawnienie w aktach rejestrowych spółki.