Polska ustawa implementująca unijną dyrektywę Omnibus wprowadza nowe definicje oraz nakłada nowe obowiązki informacyjne na dostawców internetowych platform handlowych (tzw. marketplace). Przepisy te wchodzą w życie 1 stycznia 2023 roku.
Europejska podstawa prawna
Dyrektywa Omnibus (popularna nazwa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta) została stworzona w celu zapewnienia pełniejszej ochrony konsumentów, w szczególności dokonujących zakupów w Internecie, w tym na internetowych platformach handlowych. W Polsce przepisy tej dyrektywy implementowane zostały ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw.
Nowe przepisy, nowe definicje i nowe obowiązki
Nowe przepisy wprowadzają definicje m.in. „internetowej platformy handlowej” (tzw. marketplace) oraz „dostawcy internetowej platformy handlowej” oraz nakładają na tych dostawców szereg obowiązków. Zgodnie z tymi definicjami internetową platforma handlową jest usługa korzystająca z oprogramowania, w tym ze strony internetowej, z części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, w ramach której umożliwia się zawieranie umów na odległość. W rezultacie przepisy te obejmują zarówno wyspecjalizowane platformy handlowe, umożliwiające zakupy na odległość, jak i inne portale, np. social-media, gdzie jest to tylko jedna z funkcjonalności. Co istotne, w definicji tej nie mieści się obrót obustronnie profesjonalny, tj. dokonywany między przedsiębiorcami. Obejmuje ona jedynie umowy między konsumentem a przedsiębiorcą oraz między osobami fizycznymi niebędącymi przedsiębiorcami. Z kolei dostawcą internetowej platformy handlowej w świetle definicji z ustawy i dyrektywy Omnibus jest przedsiębiorca, który obsługuje internetową platformę handlową, dostarcza internetową platformę handlową lub umożliwia korzystanie z tej platformy.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę?
Nowe obowiązki dostawców internetowych platform handlowych polegają przede wszystkim na tym, że najpóźniej w momencie wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość, musi on zostać poinformowany o:
- ogólnych informacjach udostępnionych w specjalnej części interfejsu internetowego, która jest bezpośrednio i łatwo dostępna ze strony, na której prezentowane są oferty, dotyczących głównych parametrów decydujących o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania, oraz względnym znaczeniu tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami;
- tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą;
- niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli stroną tej umowy oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe nie jest przedsiębiorca;
- podziale obowiązków związanych z umową, która jest zawierana przez konsumenta na internetowej platformie handlowej, pomiędzy osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a dostawcę internetowej platformy handlowej.
Informacja musi zostać przekazana w sposób jasny i zrozumiały oraz odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość, co podkreśla cel ustawy i dyrektywy Omnibus jakim jest zapewnienie jak najlepszej i jak najskuteczniejszej ochrony praw konsumenta.
Czym jest „plasowanie” i dlaczego jest tak ważne?
Co istotne, ustawa implementująca wprowadza do polskiego porządku prawnego również pojęcie plasowania, którego definicja została uregulowana w art. 2 pkt 11 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Zgodnie z nią plasowaniem jest przyznawanie określonej widoczności produktom w formie, w jakiej to plasowanie zostało przedstawione, zorganizowane lub przekazane przez przedsiębiorcę, niezależnie od środków technologicznych wykorzystanych do takiego przedstawienia, zorganizowania lub przekazu. Jest to uregulowanie powszechnej praktyki stosowanej przez platformy, której rezultatem jest wyświetlanie konsumentom uszeregowanych „podpowiedzi” co do szukanych usług, towarów lub treści. W praktyce od kolejności tych „podpowiedzi” zależy jaką decyzję podejmie konsument, gdyż rzadko kiedy ktokolwiek ma czas i cierpliwość aby sprawdzić więcej niż kilka stron wyników. Jeżeli na rezultaty wyszukiwania wpływ ma opłata uiszczona przez tego, kto oferuje towary, usługi lub treści, będzie musiało być to wyraźnie zaznaczone.
Nic dziwnego, że informacja o dyrektywie wywołała niemałe zamieszanie wśród wielu firm, które zaczęły poszukiwać wsparcia i rozwiązań wśród dostępnych na rynku produktów. Wprowadzone zmiany mają szansę zatrzymać rozwój wielu nieuczciwych praktyk rynkowych, w tym manipulację cenami oraz kupowanie recenzji. Dobrym rozwiązaniem jest również to, że platformy handlowe będą miały obowiązek informowania o tym, co wpływa na ranking ofert przedstawianych konsumentom w wynikach wyszukiwania – komentuje Mateusz Piwnicki, CEO Rating Captain, platformy ułatwiającej pozyskiwanie opinii klientów i zarządzanie reputacją firm w Internecie.
Kiedy Dyrektywa Omnibus nie znajduje zastosowania?
Przepisy dotyczące konsumentów mają zastosowanie tylko w sytuacji, jeśli jedną ze stron umowy jest osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą, a drugą przedsiębiorca. Marketplace są jednak używane także przez osoby fizyczne oferujące swoje towary, usługi lub treści, które jednak nie dokonują tego w ramach działalności gospodarczej. Osoba dokonująca zakupów na internetowej platformie handlowej musi zostać poinformowana o tym czy zawiera umowę z przedsiębiorcą, gdyż od tego zależy zakres przysługujących jej praw. Na przykład, w razie zawarcia umowy na odległość z inną osobą fizyczną niebędącą przedsiębiorcą, kupującemu nie przysługuje prawo do zwrotu towaru w określonym terminie. Istotną nowością jest również konieczność wyraźnego określenia podziału obowiązków między dostawcą internatowej platformy handlowej a tego, kto oferuje na niej towary, usługi lub treści. Z punktu widzenia konsumenta kluczowe jest aby wiedział on do kogo kierować jakie roszczenia, np. związane ze zgodnością towaru z umową, wysyłką towaru, ewentualnymi uszkodzeniami przesyłki.
Artykuł 12a na celowniku dostawców internetowych
Nowe obowiązki dostawców internetowych platform handlowych określa dodany przez ustawę implementującą art. 12a ustawy o prawach konsumenta. Ustawa implementująca dyrektywę Omnibus określa również konsekwencje niedochowania tych obowiązków. Zgodnie z wprowadzanymi przez nią zmianami w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, istotnymi informacjami, których nieprzekazanie jest zaniechaniem wprowadzającym w błąd, będą m.in. informacje o uzgodnieniach dotyczących sposobu płatności, dostawy lub wykonania produktu oraz o posiadaniu statusu przedsiębiorcy przez osobę oferującą produkty na internetowej platformie handlowej. Z kolei zachowanie polegające na podawaniu wyników wyszukiwania bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów będzie uznawane za nieuczciwą praktykę rynkową.
Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw implementująca dyrektywę Omnibus została podpisana przez Prezydenta RP w dniu 6 grudnia 2022 r.
Tekst powstał we współpracy z Rating Captain, platformą ułatwiającą pozyskiwanie opinii klientów i zarządzanie reputacją firm w Internecie.