Polska jest ostatnim krajem UE, który nie wdrożył dwóch dyrektyw dotyczących prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym – #SATCAB II oraz #DSM. Przepisy miały zostać wdrożone do 7 czerwca 2021 r. Tym samym, opóźnienie we wdrożeniu wynosi jedynie niewiele ponad 3 lata. Za ustawą opowiedziało się 417 posłów, 18 było przeciw, jedna osoba wstrzymała się od głosu. Ustawa trafi teraz do Senatu.
Pomimo tego, że tekst ustawy został przyjęty z poprawkami – nowelizacja budzi wiele emocji, szczególnie w branży medialnej. Wprowadza ona bowiem nową kategorię prawa wyłącznego – prawo wydawcy prasowego do wyłącznej eksploatacji online jego publikacji prasowych przez platformy internetowe. Co ważne, chronione ma być wyłącznie takie kopiowanie, które służy rozpowszechnianiu treści w sieci.
To nie jedyne kontrowersyjne postanowienia; głośno również o zmianach dotyczących eksploracji tekstów i danych (w szczególności w kontekście #AI) oraz zmianie zasad płatności tantiem.
Co oprócz tego znajdziemy w ustawie? Jak podaje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego istotą aktu jest:
1) wprowadzenie zasady państwa pochodzenia dla wykonywania praw autorskich i pokrewnych przez organizacje radiowe i telewizyjne w związku ze świadczeniem dodatkowych usług online (art. 3 dyrektywy SATCAB II);
2) ujednolicenie zasad licencjonowania usług reemisji bez względu na stosowaną technologię, poprzez rozszerzenie zasady obowiązkowego pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania (art. 4–7 dyrektywy SATCAB II);
3) uregulowanie sytuacji rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych udostępnionych w drodze wprowadzenia bezpośredniego, poprzez uznanie tych czynności odpowiednio za nadawanie i reemitowanie (art. 8 dyrektywy SATCAB II);
4) wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku w prawie autorskim (eksploracja tekstów i danych) oraz modyfikację niektórych już istniejących (korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego) (art. 3–7 dyrektywy DSM);
5) modyfikację, w zgodzie z dyrektywą, zasad korzystania z utworów niedostępnych w handlu (dozwolony użytek, rozszerzone licencje zbiorowe, art. 8–11 dyrektywy DSM);
6) wprowadzenie rozszerzonych licencji zbiorowych na potrzeby eksploatacji nowego prawa pokrewnego przysługującego wydawcom prasy (art. 15 dyrektywy DSM) i na potrzeby eksploatacji utworów i przedmiotów praw pokrewnych przez DUUTO (art. 17 dyrektywy DSM) (art. 12 dyrektywy DSM);
7) wprowadzenie środków ułatwiających licencjonowanie utworów udostępnianych w ramach usług wideo na żądanie (art. 13 dyrektywy DSM);
8) wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy w zakresie korzystania online z ich publikacji prasowych (art. 15–16 dyrektywy DSM);
9) wprowadzenie nowych zasad udostępniania utworów i przedmiotów praw pokrewnych przez dostawców usług udostępniania treści online (art. 17 dyrektywy DSM);
10) zapewnienie godziwego wynagrodzenia twórcom i wykonawcom (wprowadzenie dodatkowego wynagrodzenia dla twórców i wykonawców utworu audiowizualnego oraz wykonawców utworu muzycznego i słowno-muzycznego z tytułu ich udostępniania w Internecie, wprowadzenie obowiązku przejrzystości w relacjach umownych między uprawnionymi i użytkownikami, modyfikacja klauzuli bestsellerowej, wprowadzenie alternatywnej procedury rozstrzygania sporów dotyczącej obowiązku przejrzystości i dostosowywania umów i zmian w zakresie prawa twórców i wykonawców do wypowiedzenia zawartych umów lub odstąpienia od nich (art. 18–23 dyrektywy DSM);
11) wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku baz danych sui generis, tj. objętych ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (art. 3–6 i 8 ust. 2 dyrektywy DSM).